Core Strateji danışmalarından Yasemin Eren, “Kurumlar neden bağımsız küçük şirketler yaratıyor?” sorusunun cevabını makeinnovationwork için kaleme aldığı makalede arıyor.
Spinoff, kurumsal şirketin içinde geliştirilmeye başlanan ve çoğunlukla ana şirketten daha niş bir konuya odaklanan yeni iş modelinin kurumdan ayrılarak farklı bir şirket olarak hayatına devam etmesi anlamına geliyor. Ana şirketin , yan bağımsız şirketler yaratması da diyebiliriz.
Peki neden bu şirketler neden kendi bünyelerinden ayırma gereği duyuyor? bir diğer deyişle bu şirketler neden “spinoff ediliyor”?
Geçmişten beri Türkiye’de ve globalde birçok şirket spinoff şirketler hayata geçiriyor ve bunun altında birçok farklı gerekçe yatıyor. Bazısı yalnızca karlılıkğa odaklanılarak yapılırken bazısı da geleceğe yönelik stratejik bir vizyondan kaynaklanıyor.
Son dönemde incelediğim yerel ve global şirketlerin spinoff etme sebeplerinden öne çıkanlar ise şu şekilde;
Şirketin piyasa değerini yükseltme
Globalde “bölünerek büyüme” olarak da adlandırılan spin offlar, bazı büyük şirketler tarafından tam da bu odakla yapılıyor. Piyasa değeri farklı sebeplerden ötürü düşmüş olan bir şirket, piyasadaki yerini korumak, hissedarların olası kayıplarını önlemek amacıyla karlılık potansiyeli yüksek iş modelleri için bağımsız yan şirketler kuruyor. Bu yan şirketlerin hisseleri ana hissedarlara satılıyor veya ayrı bir kar merkezi olarak şirketleşiyor. Her iki durumda da yan şirketin başarılı olması halinde, hissedarlar yeni şirketten aldıkları hisselerle doğrudan başarılı bir yatırım yapmış oluyor ya da spinoffun başarısı ana şirketin de hisse değerinin dolaylı yoldan yükselmesini sağlıyor. Bu da hem yan şirketten hisse alan hem de sadece ana şirkette hissesi bulunan paydaşları mutlu ediyor.
Tabi spinoff edilen şirketin kötü performans gösterme ihtimalinde de hisse değerinin düşmesi de kaçınılmaz oluyor. Dolayısıyla spinoff şirketin piyasa değerini yükseltme amacıyla yapıldığında hissedarların başarısızlık riskini göz ardı etmemeleri gerekiyor.
Daha verimli yönetim ve dinamik çalışma
Kurumsal bir şirketin yönetim kadrosu ne kadar tecrübeli olursa olsun, şirketin yürüttüğü bazı faaliyetler veya denediği yeni iş modelleri bu yöneticilerin bilgi ve geçmiş tecrübesi ile uyuşmuyor olabilir. Yönetim ekibi yeni iş modelini test edilmesine olanak sağlayacak vizyona sahip olmayabilir. Bununla beraber şirket içinde geliştirilen bazı yeni iş modelleri kurumsal süreçlerin uzunluğu sebebiyle beklenen hızda ve öngörülen oranda ölçeklenme yakalayamayabilir.
Ya da tam tersi, belli birimler doğrudan üst yönetim kontrolünde veya etkisi altında olması sebebiyle beklenenin altında performans gösteriyor olabilir.
Böyle durumlarda, ana şirketten farklı bir yönetime ve girişimci gibi çalışan iş gücü ile bu projelerin bağımsız şirketler olarak ayrılması gerekiyor. Bu şekilde yeni yönetim altında kendi süreçleri doğrultusunda daha dinamik çalışması sağlanıyorve dışarıdan yatırım alarak büyüme hızının artması amaçlanıyor.
Google kendini bir teknoloji şirketi olarak tanımlasa da sürücüsüz araç projesi Waymo’yu spin-off ederek daha hızlı ölçeklenmesini amaçlıyor. Waymo şimdiden Walmart, Avis, Fiat Chrysler gibi birçok şirketle farklı müşteri gruplarına yönelik pilot uygulama yapmaya başlayacak bile.
Daha da eskiye gidersek eğer, verimlilik üzerine ürünler sunan yazılımı şirketi Claris, Apple tarafından 1987 yılında spinoff ediliyor. Claris ayrı bir şirket olarak yeni ürünlerle hayatını sürdürmeye devam ederken, 1998 yılında tüm ürünleri Apple tarafından yeniden satın alınıyor. Bu ürünlerin içinden yalnızca FileMaker ayrılıyor ve spinoff şirket olarak hayatını sürdürmeye devam ediyor.
Ekosistem yaratmak
Birçok şirket değişimin hızının farkında olarak bugünün işlerini sürdürürken, varolan iş modelini geliştirecek ve hatta yeni, ezber bozan iş modellerini bulma üzerine faaliyetler yürütüyor. Ancak şirketler uzun vadeli bir vizyonla, yıkıcı yeni iş modeli geliştirme yolunda inovasyon çalışmaları yürütüyorsa, bu hedefe yönelik ön hazırlık yapması da önem arz ediyor. Ön hazırlık, gelecekteki bu yeni iş modelini destekleyecek altyapının kurulması anlamına geliyor. Bu altyapının kurulabilmesinin bir yolu da, Bireysellikten Ekosistemlere Dönüşüm adlı yazımda bahsettiğim gibi şirket etrafında bir “ekosistem” yaratması şeklinde olabiliyor.
Gelişen teknoloji ve değişen sektöre ayak uydurmaya çalışan ana şirketin değer teklifi zamanla değişecektir. Şu an yıkıcı inovasyon olarak tanımlanan iş modeli hayata geçtiğinde bunu destekleyici mekanizmaların varlığı gerekecektir. Bu ihtiyaca karşılık gelecek ve gelecekte ana şirketin tamamen değişmiş olan değer teklifini destekleyecek, işin tedarikçisi, stratejik ortağı olacak paydaşlar ana şirketlerin spinoffu olabilir.
Şirketler kendi ekosistemlerini yaratırken, startup işbirlikleri veya yatırımları yapabileceği gibi şirket içinde geliştirilen ve birbirini destekleyici nitelik taşıyan iş modellerini spinoff ederek bir ekosistem yaratma yoluna da gidebilir. Yıkıcı iş modelini destekleyecek nitelikteki yan iş modellerini spinoff eden şirketler, bu yeni iş modelinin hızla ölçeklenmesini sağlayacak ortamın önceden hazırlamış olacaktır.
Odaklı büyüme
Ana şirket çok farklı sektörleri içinde barındırması durumunda, yönetimin tüm bu faaliyet alanlarına ilişkin karar alması, bir vizyon belirlemesi yönetimsel açıdan olumlu sonuçlar vermeyeceği için belli bir sektöre yoğunlaşılması şirketin sağlıklı büyümesi için alınması gereken stratejik bir karar olabilir.
Bununla beraber, herhangi bir birimin gösterdiği düşük performans diğer birimler tarafından kompanse ediliyor olması şirketin uzun vadedeki hedeflerini etkiyecektir. Böyle bir durumda bu birimin farklı bir şirket olarak spinoff edilmesi hem kendi performansını artıracak, hem de ana şirketin piyasa değerinin düşmesini engelleyecektir.
Örneğin, ilaç üretimi yapann uluslararası şirket Novartis, kontakt lens üreten göz bakım Alcon şirketini satın almış ve şirket içinde bir birim olarak konumlandırmıştı. Ancak son dönemde yalnızca ilaç üretimine odaklanma kararı veren Novartis, göz bakım birimi haline gelen Alcon’u spinoff edeceğini duyurdu. Aynı çatı altında beklenen büyümeyi yakalayamayan Novartis ve Alcon’un ayrı şirketler olarak daha hızlı büyümesi hedefleniyor.
Spin off etme amacının her işi şirket için de doğru tanımlanarak bu doğrultuda alınabilecek risklerin ve buna bağlı yol haritasının belirlenmesi önem arz etmektedir. Amaç ve vizyonun doğru tanımı, zamanlama, yönetim ve çalışan ekibin seçimi doğru ve sistematik bir şekilde yapılması, ana şirket ve spin off şirketin ileride uğrayabileceği zararları minimize etmesine yardımcı olacaktır.
